Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) jest wymogiem ogólnoeuropejskim i wynika z dyrektywy ramowej o odpadach. Jej cele w całej UE są takie same, ale obowiązki w poszczególnych krajach różnią się od siebie.
Zanim przedsiębiorca zdecyduje się na eksport swoich produktów w opakowaniach, powinien dowiedzieć się, jakie obowiązki w zakresie odpowiedzialności za odpady powstałe po tych produktach wiążą się z ich sprzedażą na danym rynku. Jest to bardzo ważne ze względu na dbałość o środowisko, uczciwość, a także potencjalne konsekwencje, które wiążą się z unikaniem realizacji tego typu zobowiązań. Poniżej znajdują się przykłady systemów ROP w trzech krajach UE: Niemiec, Francji i Włoch.
Niemcy
Podstawą funkcjonowania niemieckiego mechanizmu ROP jest ustawa o opakowaniach, zwana powszechnie „VerpackG”. Z jej postanowień wynikają obowiązki przedsiębiorców oraz katalog działalności, które obowiązek obejmuje.
Podmiotem odpowiedzialnym za wprowadzenie danego produktu na rynek niemiecki jest jego producent lub importer lub dystrybutor (także działający w sektorze e-commerce). Każdy taki podmiot ma obowiązek zarejestrowania się w systemie LUCID i raportowania za jego pośrednictwem ilości poszczególnych typów opakowań wprowadzanych na rynek niemiecki. Ponadto każdy przedsiębiorca wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach zobowiązany jest do zawarcia umowy ze stosowną organizacją odzysku opakowań i raportowania do tej organizacji o masie i strukturze wprowadzenia. Na tej podstawie wyliczana jest wartość opłat, które należy wnieść do organizacji na cele związane z prowadzeniem systemu zbierania i zagospodarowania odpadów opakowaniowych oraz przekazania ich do recyklingu. Organizacja odzysku jest odpowiedzialna za zorganizowanie systemu zbierania i zarządzania odpadami opakowaniowymi, a także za przekazanie ich do recyklingu i osiągnięcie określonych poziomów recyklingu w imieniu przedsiębiorców, z którymi zawarła umowy.
Systemem ROP objęte są wszystkie opakowania jednostkowe wprowadzane na rynek niemiecki, co oznacza, że obowiązek dotyczy wszystkich zapakowanych produktów przeznaczonych do użytku konsumenckiego. Ponadto ROP obejmuje opakowania zbiorcze i transportowe, służące sprzedaży wysyłkowej (w tym także e-commerce), a od stycznia 2022 roku także opakowania po środkach niebezpiecznych oraz opakowania wielokrotnego użytku. Szczegółowa lista opakowań dostępna jest w języku niemieckim na stronie internetowej: https://www.verpackungsregister.org/en/foundation-authority/system-participation-requirement-catalogue/catalogue-search?r=1
Za unikanie uczestnictwa w systemie grozi wysoka kara administracyjna.
Szczególne wymagania zostały określone dla opakowań do napojów, tj. butelki wielokrotnego użytku, puszki, jednorazowe butelki po napojach, a od 2022 r. także jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych po nabiale. Wszystkie te opakowania podlegają systemowi kaucji, co oznacza, że konsument przy nabyciu uiszcza dodatkową opłatę w postaci kaucji, którą może odzyskać, oddając puste opakowanie do systemu zbierania (DRS).
Francja
Obszar zapobiegania powstawaniu odpadów i gospodarowania nimi reguluje francuski kodeks ochrony środowiska (FEC), znowelizowany w 2020 r. ustawą o gospodarce o obiegu zamkniętym (ustawa nr 2020-105), którą wprowadzono nowe obowiązki dotyczące odpadów z tworzyw sztucznych. Celem ustawy o gospodarce o obiegu zamkniętym jest promowanie modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, ze szczególnym naciskiem na hierarchię sposobów postępowania z odpadami i myślenie o produktach i opakowaniach w całym łańcuchu wartości – od projektu po recykling.
Podmiotem odpowiedzialnym za wprowadzenie danego produktu na rynek francuski jest jego producent lub importer lub dystrybutor. Każdy przedsiębiorca wprowadzający na francuski rynek produkty w opakowaniach zobowiązany jest do zawarcia umowy z organizacją odzysku opakowań, za pośrednictwem której ma obowiązek osiągnąć wyznaczone prawem poziomy recyklingu, a także raportowania do tej organizacji o masie i strukturze wprowadzenia. Opłata za realizację obowiązku jest zróżnicowana – opakowania łatwiejsze w recyklingu mają niższą opłatę, a trudniejsze – wyższą. Warto zwrócić uwagę na szczegółowe zakazy i obowiązki, jak np. zakaz wprowadzania na rynek produktów zawierających w swoim składzie Bisfenol A czy obowiązek znakowania opakowań w zakresie selektywnego zbierania (nie dotyczy szkła), czy zawartości surowców wtórnych w opakowaniu, jego przydatności do recyklingu lub ponownego użycia – te zobowiązania wejdą w życie w styczniu 2022 r. Za unikanie uczestnictwa w systemie grozi wysoka kara administracyjna.
Systemem ROP objęte są wszystkie opakowania jednostkowe wprowadzane na rynek francuski, co oznacza, że obowiązek dotyczy wszystkich zapakowanych produktów przeznaczonych do użytku konsumenckiego. Ponadto ROP w 2022 r. obejmie także opakowania po środkach chemicznych i niebezpiecznych oraz jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych.
Włochy
Podmiotem odpowiedzialnym za wprowadzenie danego produktu na rynek włoski jest jego producent lub importer lub dystrybutor. Każdy taki podmiot ma obowiązek zarejestrowania się w systemie oraz zawarcia umowy z organizacją odzysku (CONAI), a także raportowania ilości poszczególnych typów opakowań wprowadzanych na rynek włoski. Na tej podstawie wyliczana jest wartość opłat, które należy wnieść do organizacji na cele związane z prowadzeniem systemu zbierania i zagospodarowania odpadów opakowaniowych oraz przekazania ich do recyklingu. Opłata za realizację obowiązku jest zróżnicowana – opakowania łatwiejsze w recyklingu mają niższą opłatę, a trudniejsze – wyższą. Organizacja odzysku jest odpowiedzialna za zorganizowanie systemu zbierania i zarządzania odpadami opakowaniowymi, a także za przekazanie ich do recyklingu i osiągnięcie określonych poziomów recyklingu w imieniu przedsiębiorców, z którymi zawarła umowy. Za unikanie uczestnictwa w systemie grozi wysoka kara administracyjna.
Systemem ROP objęte są wszystkie opakowania jednostkowe wprowadzane na rynek włoski, co oznacza, że obowiązek dotyczy wszystkich zapakowanych produktów przeznaczonych do użytku konsumenckiego. Ponadto ROP obejmuje opakowania zbiorcze i transportowe, opakowania po środkach chemicznych i niebezpiecznych oraz opakowania kompostowalne.