Jako konsumenci mamy ogromny wpływ na otaczającą nas rzeczywistość. Nasze codzienne wybory oraz zachowania oddziałują na stan środowiska naturalnego. Wpływają też na innych: nasze rodziny, przyjaciół oraz kolegów i koleżanki z pracy lub szkoły. Dlatego tak ważne jest, abyśmy świadomie dokonywali wyborów oraz analizowali różne aspekty swojego oddziaływania na środowisko.
Jednym ze sposobów bycia odpowiedzialnym konsumentem jest wprowadzanie drobnych zmian do czynności, które wykonujemy codziennie. Oszczędne korzystanie z zasobów, jak np. wyłączanie światła, kiedy wychodzimy z pokoju, branie prysznica zamiast długiej kąpieli, używanie zmywarki zamiast mycia ręcznego to przykłady zmian, które – jeżeli wprowadzane przez wiele osób – mogą przełożyć się na rzeczywiste oszczędności zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne.
Odpowiedzialny konsument to również taki, który poszukuje nowych, bardziej zaawansowanych modeli ograniczania swojego wpływu na środowisko. Pomocne mogą się tu okazać cyrkularne modele biznesowe, w ramach których sprawiamy, że nasze zachowania są bardziej wydajne, a produkty, z których korzystamy, mają wydłużony czas życia. Przykładem może być naprawianie produktów, które już posiadamy, a także wyszukiwanie informacji, jak można dokonać tego samodzielnie. Jeżeli jest to niemożliwe lub za trudne, pomocna może okazać się wizyta u specjalisty. Bardzo możliwe, iż gdzieś w okolicy, w której mieszkamy, znajduje się kawiarenka naprawcza, gdzie można się nauczyć, jak przywrócić życie niesprawnym przedmiotom. Ponadto zamiast wyrzucać, można wymieniać się przedmiotami, których nie używamy albo przekazać je potrzebującym. W tym z kolei pomocna może okazać się aplikacja w smartfonie lub inne zorganizowane miejsce wymiany.
Odpowiedzialnie możemy także postępować wspólnie, np. z sąsiadami albo znajomymi. Jeżeli wszyscy posiadamy na własność rzadko wykorzystywane produkty (np. kosiarkę do trawy), płacimy za to. W ten sposób zużywamy także dużo więcej surowców, a przez to generujemy też większe ilości odpadów. Alternatywnym modelem używania produktów jest tzw. ekonomia współdzielenia, która polega na współużytkowaniu, współnabywaniu, a nawet współtworzeniu użytkowanych przedmiotów. To całkowita zmiana modelu organizacji i dystrybucji produktów. W ten sposób są one używane wspólnie: częściej i przez większą liczbę osób. Ten model gospodarczy można realizować na różne sposoby. Nabywając produkty indywidualnie przez grupę osób lub korzystając z wyspecjalizowanych usług wypożyczania. W ekonomii współdzielenia ważny jest także jak najdłuższy czas używania produktów oraz możliwość ich naprawiania. Zatem dowiedz się, czy nabywane produkty są odpowiedniej jakości lub czy sprzedawca albo prowadzący punkt usługowy zapewnia naprawę.
Jeszcze bardziej zaawansowanym sposobem bycia odpowiedzialnym konsumentem jest ocena śladu środowiskowego wykorzystywanych przez nas produktów. W ten sposób pokazujemy rzeczywisty wpływ produktu na środowisko. Celem takiego działania jest porównanie oddziaływania na środowisko w całym cyklu życia, a nie tylko w odniesieniu do jednego z jego etapów. Niech za przykład posłużą produkty wykonane ze szkła. Innowacyjne metody projektowania sprawiają, że zarówno sam proces produkcji, jak i późniejsze użytkowanie produktów może być mniej lub bardziej przyjazne środowisku. To właśnie design odpowiedzialny jest za tworzenie coraz lepszych produktów, np. z bardziej wytrzymałego szkła. Projektowanie odpowiada też za produkowanie wygodniejszych w użytkowaniu opakowań, np. butelek, albo takich, które można większą liczbę razy zawracać do ponownego napełnienia. Produkcja szkła to energochłonny proces, w którym używa się zarówno surowce mineralne, jak i energetyczne. W zależności od technologii produkcji i sposobu wytwarzania energii potrzebnej do procesu wytworzony produkt naznaczony może być podczas użytkowania różnym śladem środowiskowym. Szkło jest surowcem, w którym dostarczane są na rynek różne produkty (np. spożywcze). Z jednej strony może być opakowaniem, które wykorzystamy do innych produktów lub zwrócimy jako butelka zwrotna. Z drugiej strony jest cięższe od niektórych alternatywnych opakowań, przez co potrzeba więcej energii na transport produktów w szklanych opakowaniach. Te właściwości również wpływają na ślad środowiskowy produktu. Analizujmy więc, jakie było rzeczywiste oddziaływanie produktu, zanim jeszcze do nas trafiło, czy jego design odpowiada na wyzwania współczesności oraz czy produkcja i dystrybucja są wydajne energetycznie i surowcowo.
Poprzez nasze wybory konsumenckie mamy ogromny wpływ na nasz ślad środowiskowy. Możemy wybrać napój w szklanej butelce oraz w takiej z tworzywa sztucznego. Butelka szklana może być zwrotna albo bezzwrotna. Szklanego słoika możemy użyć do domowych przetworów albo się go pozbyć po zużyciu. A z powodu zbitej szybki w smartfonie podejmujemy decyzję o jej wymianie albo o zakupie nowego urządzenia. Każdy z powyższych wyborów to inny stopień naszego oddziaływania na środowisko. Szkło opakowaniowe to cenny surowiec wtórny. Ale tylko wtedy, jeżeli jest zbierane zgodnie z zasadami selektywnego zbierania do zielonego pojemnika. Ślad środowiskowy butelki wrzuconej do kontenera innego koloru sprawia, że opakowanie takie ma inny ślad środowiskowy. A jeszcze inny będzie miało, jeżeli pozbędziemy się go poprzez pozostawienie w lesie, gdzie może spowodować pożar albo inne zniszczenia. Im więcej prawidłowo zebranych odpadów, tym więcej dobrej jakości surowców wtórnych potrzebnych do produkcji. Ale na ślad środowiskowy wpływ mają także technologia recyklingu, ilość i źródło energii dostarczanej do procesu oraz zapotrzebowanie na surowce wtórne. Jak widzimy przyjazne środowisku użytkowanie produktu oraz późniejsze zbieranie i zagospodarowanie odpadów to równie ważne elementy cyklu życia, wpływające na ślad środowiskowy. Każdy z nas ma wpływ – przynajmniej częściowy – na każdy ze wspomnianych elementów.
Pamiętajmy, iż najlepsze odpady to takie, które w ogóle nie powstały i temu mają służyć wspomniane zmiany zachowań i nowe, cyrkularne modele gospodarcze. Każdy z nas powinien spróbować wprowadzić je do swojego życia, a przekona się, że są nie tylko dużym ułatwieniem, ale także powodują oszczędności oraz przyczyniają się do zmniejszenia naszego oddziaływania na środowisko.