W 2018 roku przez Parlament Europejski i Radę przyjęte zostało nowe prawo, które obliguje producentów wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach do wzięcia odpowiedzialności za opakowania od momentu ich projektowania, przez selektywne zbieranie, transport i sortowanie odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi. Określone zostały także nowe, wyższe niż dotychczas, wymagane do osiągnięcia poziomy recyklingu. Celem jest ochrona środowiska i uzyskanie jak najwięcej surowców wtórnych, które wrócą do gospodarki.
W znowelizowanych dyrektywach zostały określone nowe, ambitne cele recyklingowe, które rozróżniono na cele dla wszystkich odpadów komunalnych:
Dyrektywa nakłada obowiązek na kraj członkowski, jednak w Polsce za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych odpowiadają jednostki samorządu gminnego i to one będą musiały osiągnąć ogólne cele.
Dla odpadów opakowaniowych wyznaczono wyższe poziomy recyklingu, które należy osiągnąć w krótszym czasie:
Dodatkowo wyznaczono szczegółowe cele dla odpadów opakowaniowych:
Dyrektywy określają minimalne wymagania dla mechanizmu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, które będą obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich. W art. 8a dyrektywy ramowej o odpadach określone zostały ramy funkcjonowania rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
Aby zrealizować swoje cele, producenci powinni zaangażować się w system selektywnego zbierania i zagospodarowania odpadów opakowaniowych. W ramach ROP każdy producent sprzedający produkty i produkty w opakowaniach musi zapewnić co najmniej pokrywanie rzeczywistych kosztów systemu, możliwe jest także zaangażowanie w organizację tego systemu, dzięki organizacjom reprezentującym wprowadzających. Tak dzieje się np. w Austrii czy Skandynawii. Koszty dotyczą:
- selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych,
- transportu odpadów opakowaniowych,
- przygotowania i przekazania do recyklingu odpadów opakowaniowych,
- edukacji ekologicznej dotyczącej opakowań,
- utrzymania systemu sprawozdawczego.
Każdy producent powinien być odpowiedzialny za swoje działanie, dlatego ważnym elementem systemu jest zasada kosztu netto. Oznacza ona, że każdy producent powinien pokrywać koszty wynikające nie tylko ze zbierania, transportu i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych, ale także partycypować w przychodach ze sprzedaży tego materiału. Przedstawiając tę zasadę obrazowo: jeśli producent wprowadza cenne rynkowo opakowanie, które ma wysoką wartość i jest przyjazne recyklingowi, jego obciążenie powinno być pomniejszone o wartość sprzedanego materiału. W przypadku gdy opakowanie jest trudne do zbycia i recyklerowi należy dopłacić, by opłacało się je przetworzyć – wówczas producent musi dodatkowo dopłacić do procesu.
Bardzo ważnym celem wskazanym w znowelizowanych dyrektywach jest ekoprojektowanie opakowań. Oznacza to, że każdy producent powinien projektować opakowania z myślą o całym ich cyklu życia, ze szczególnym uwzględnieniem nie tylko ich funkcji ochronnych, ale także przydatności do recyklingu materiału, z którego są wykonane. Mechanizm ROP powinien uwzględniać zachęty dla przedsiębiorców, by jak najlepiej projektowali opakowania i wykorzystywali opakowania wielokrotnego użytku.
Dostosowanie polskich przepisów związanych z ROP do wymagań określonych w dyrektywie powinno nastąpić najpóźniej w 2023 r. Oprócz odpadów komunalnych w całej swej masie i odpadów opakowaniowych znowelizowana dyrektywa zakłada, że najpóźniej od stycznia 2025 r. wszystkie kraje członkowskie UE ustanowią osobne punkty zbierania tekstyliów i odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych, a także do końca 2023 roku zorganizują system selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji lub umożliwią przetwarzane ich u źródła, czyli np. w przydomowych kompostownikach.